Wat is tontine?

De tontine is een clausule in een koop-verkoopovereenkomst. Stel: twee partners, gehuwd of niet, kopen samen een huis. In de overeenkomst verklaren ze dat de eerst stervende geacht zal worden nooit eigenaar te zijn geweest. Tezelfdertijd verklaren beide partners dat de overlevende geacht zal worden steeds eigenaar te zijn geweest.
Samenwoners kunnen er op die manier zeker van zijn dat het goed na hun overlijden naar hun partner zal gaan. Ze zijn immers geen erfgenaam van elkaar en ook al begunstigen ze elkaar in een testament, ze moeten altijd rekening houden met reservataire erfgenamen (erfgenamen die in elk geval recht hebben op een bepaald deel) en ze moeten successierechten betalen.
Voor gehuwden kan deze clausule interessant zijn als ze getrouwd zijn met scheiding van goederen. Ook bij tweede huwelijken is het een veel gebruikte clausule om de rechten van de langstlevende te vrijwaren tegenover die van de kinderen uit het eerste huwelijk.

Eigendom of vruchtgebruik

Zowel een eigendoms- als een vruchtgebruiktontine zijn mogelijk. Bij een vruchtgebruiktontine verwerven beide partners elk de onverdeelde helft van het goed. Zij komen overeen dat de langstlevende het vruchtgebruik van de andere helft krijgt als de andere partner overlijdt. In dit geval zullen de erfgenamen van de eerst stervende slechts het genot verkrijgen van hun helft op het ogenblik van het overlijden van de langstlevende.

Tontine en fiscus

? Eigendomstontine Een tontine-clausule heeft als gevolg dat er bij het overlijden van één van de partners geen successierechten worden betaald, maar wel registratierechten omdat het om een verkoop gaat. In Vlaanderen bedragen de registratierechten 10%, in Wallonië en Brussel bedragen ze 12,5%. Bij aankoop worden de registratierechten geheven op het aandeel van ieder der deelgenoten (zonder hierbij rekening te houden met het tontinebeding dat stelt dat men bij vooroverlijden geacht wordt nooit eigenaar te zijn geweest). Bij het overlijden van de eerststervende worden de rechten geheven op het bijkomende gedeelte dat de langstlevende verwerft volgens het tarief toepasselijk op het ogenblik van de aankoop en op basis van de waarde van het goed op het moment van het overlijden. Dus : registratierechten op 100% bij de aankoop (elk op 50%), daarna nog eens registratierechten op de 50% van de overleden partner.

? Vruchtgebruiktontine Bij de aankoop wordt het verschuldigde recht geheven op ieders aandeel, zonder rekening te houden met het tontinebeding dat men geacht wordt geen rechten te verwerven voor zover men eerst komt te overlijden. Bij het overlijden van de eerststervende wordt het recht geheven op het bijkomende deel in vruchtgebruik dat de langstlevende verwerft ingevolge het overlijden van de eerststervende.
Nadelen van de tontine

Een tontine heeft ook enkele nadelen:

1. Ze kan slechts tot stand komen door tussenkomst van een verkoper. Een nadeel van de tontine is dan ook dat de verkoper erbij gehaald moet worden als de partners de tontine willen wijzigen, bv. bij een relatiebreuk.
2. Wanneer er tussen de partners een belangrijk leeftijdsverschil bestaat of wanneer één van de partners ernstig ziek is op het ogenblik van het afsluiten van de tontine, moet deze ongelijkheid gecompenseerd worden, bv. doordat degene die de meeste kansen heeft om het goed uiteindelijk te verwerven een hogere prijs betaalt. Doet men dit niet dan is de kans groot dat de fiscus de tontine beschouwt als een schenking?. Daar schuilt een dubbel gevaar in: